Een boot gaat altijd opzij. Dit heet verlijeren. Een ongewenste zijwaartse beweging van het schip, omdat je eigenlijk alleen vooruit wilt. Op het korte filmpje is erg mooi te zien hoeveel een schip eigenlijk wel niet verlijert. Iets waarvan niet iedereen zich altijd bewust is. Snel zeilen betekent dan ook ervoor te zorgen dat het schip zo min mogelijk verlijert, omdat je deze zijwaartse beweging wilt omzetten in een voorwaartse beweging. Het filmpje zegt genoeg:

Analyse van de film

Je ziet beide boten behoorlijk verlijeren, maar de eerste boot veel minder dan de tweede boot. De eerste boot verlijert direct na de overstag een klein stukje, en gaat vervolgens weer voornamelijk vooruit. De tweede boot verlijert ongeveer 30 meter, zonder een meter vooruit te gaan. Waarom gebeurt dit? Het verschil wordt gemaakt in met name de overstag.

De boot ligt volledig stil na de overstag. Vervolgens wordt het grootzeil aangetrokken, en de fok klappert volledig. Gevolg hiervan is dat de boot niet op gang komt, maar in eerste instantie alleen maar opzij gaat. (Als het maar weinig waait, gebeurt dit ook. Het duurt dan met name lang voordat de zeilen ‘hun werk gaan doen‘). Dit is reden nummer 1. Omdat het hard waait, gaat de boot ook nog eens erg schuin. Hierdoor kan de kiel veel minder tegendruk geven. Immers, hoe dieper in het water, hoe meer tegendruk. Reden nummer 2. Tot slot wordt het roer ook nog eens volledig uitgeduwd, waardoor ook het roerblad geen tegendruk meer kan geven. Reden nummer 3.

Hoe gaan we dit tegen? Hiervoor eerst wat meer achtergrond over verlijeren.

Wat is verlijeren?

Verlijeren is de ongewenste zijwaartse beweging van het schip. Wanneer een zeilboot aan de wind vaart, vaart hij niet rechtdoor, maar schuin vooruit. Deels gaat het schip vooruit, en deels opzij. Deze zijwaartse beweging wordt veroorzaakt doordat de wind meestal van opzij komt. De wind duwt de boot dus opzij. Driftbeperkende middelen (=verlijerbeperkende middelen) zorgen ervoor dat deze beweging zoveel mogelijk wordt tegengegaan. Dit zijn met name de kiel/zwaard, het roerblad en ook de gehele romp. Deze driftbeperkende middelen werken het beste wanneer de boot snelheid heeft: hierdoor wordt de zijwaartse kracht omgezet in voorwaartse snelheid. Toch zal een boot altijd verlijeren. Op aan de wind is de verlijering het sterkst, op ruime wind minimaal, en voor de wind niet aanwezig.

Zo min mogelijk verlijeren

De uitdaging is dus om het verlijeren tot een minimum te beperken. Hiervoor zijn de volgende tips:

• Probeer altijd met snelheid uit de overstag te komen. Hierdoor houdt de boot snelheid, en wordt de zijwaartse kracht omgezet in voorwaartse kracht. Dit zorgt ervoor dat je het probleem zoals in de film niet krijgt.
• Mocht het niet lukken om met snelheid uit de overstag te komen, breng de boot dan langzaam op gang (dit wordt vaak aanspringen genoemd). Met name onjuiste fokbediening is hierbij een veelgemaakte fout. Kortweg: trek beide zeilen rustig aan, en maak langzaam snelheid. Hoe je dit het beste kunt doen kun je hier (aanspringen) en hier (opkruisen en schootbediening) lezen.
• Totdat de boot vooruit gaat, houd je je roer in het midden. Dit zorgt voor veel meer driftbeperkende middelen. En: je roer stuurt toch niet op het moment dat je niet vooruit gaat.
• Tot slot de belangrijkste tip. Zorg dat je zo min mogelijk helling maakt! Maximaal 15 graden is ongeveer de vuistregel op een polyvalk, op andere boten is dit nog veel minder. Dit betekent in de praktijk dat je de boot voor je gevoel volledig vlak moet varen. Met wat hardere wind betekent dit strak getrimde zeilen en zo nodig gereefde en killende zeilen.

Tot slot: verlijeren kan je ook in je voordeel inzetten. Dit wordt dan vaak driften genoemd. Hierover kun je van alles lezen op deze plek.

(film opgenomen op zeilschool Neptunus)